รู้จัก รู้ทัน เฝ้าระวัง ไข้เลือดออกเดงกี

ไข้เลือดออกเดงกี (Dengue hemorrhagic fever) เป็นโรคที่เกิดจากการติดเชื้อไวรัสเดงกี (Dengue virus) ซึ่งเป็นไวรัสในแฟมิลี Flaviviridae จีนัส Flavivirus ไวรัสนี้เป็นไวรัสใน Group IV (กลุ่มเดียวกับ SARS-CoV2 ไวรัสสาเหตุของโรค Covid-19) สารพันธุกรรมเป็น RNA เส้นเดี่ยวชนิดเส้นบวก เมื่อเข้าสู่ภายในเซลล์แล้วสามารถทำหน้าที่เป็น mRNA ได้เลย ซึ่ง Dengue virus ที่ก่อโรคไข้เลือดออกประกอบด้วย 4 สายพันธุ์ (1, 2, 3 และ 4) ดังนั้นในทางทฤษฎีแล้วคนเราสามารถป่วยเป็นไข้เลือดออกได้ถึง 4 ครั้ง ซึ่งส่วนใหญ่การป่วยจากการติดเชื้อครั้งหลังๆ อาการจะหนักขึ้นกว่าครั้งแรก 
 
ไวรัสนี้มียุงลายบ้าน (Aedes aegypti) และยุงลายสวน (Aedes albopictus) เป็นสัตว์พาหะ (animal vector) ไม่ติดต่อระหว่างคนสู่คน ผู้ที่ติดเชื้อไวรัสชนิดนี้จะอาจจะไม่แสดงอาการป่วยใดๆ เลยก็ได้ หรืออาจแสดงอาการป่วย ซึ่งแบ่งการป่วยออกได้เป็น 3 ระดับ ตามความรุนแรงของโรค ได้แก่ 
1. ไข้เดงกี (Dengue fever) 
2. ไข้เลือดออก (Dengue hemorrhagic fever) และ
3. ไข้เลือดออกที่มีอาการช็อค (Dengue shock syndrome) ซึ่งเป็นสาเหตุหลักของการเสียชีวิตของผู้ป่วย 
 
นอกจากยุงลายจะเป็นพาหะของ Dengue virus แล้ว ยังเป็นพาหะของไวรัสก่อโรคอีก 2 ชนิดคือ Chikungunya virus และ Zika virus ซึ่งเป็นสาเหตุของโรคไข้ปวดข้อ และ ไข้ซิก้า ตามลำดับ

ปัจจุบันมีวัคซีนป้องกันแล้ว ชื่อทางการค้าคือ Dengvaxia ซึ่งเป็นวัคซีนตัวแรกที่ขึ้นทะเบียน อนุมัติให้ใช้ได้ในประเทศไทย (และหลายๆ ประเทศทั่วโลก) ต้องฉีดจำนวน 3 โดส ระยะคุ้มครอง 4 ปีหลังจากรับเข็มสุดท้าย แนะนำสำหรับผู้มีอายุระหว่าง 9-45 ปี มีประสิทธิภาพป้องกันการเกิดอาการของโรค (symptomatic dengue disease) ที่เกิดจากการติดเชื้อเดงกีทั้ง 4 สายพันธุ์ ได้ประมาณ 66% และป้องกันการเกิดไข้เลือดออกในระดับรุนแรง (severe dengue disease) ได้ถึง 93%
---------------------------
คำศัพท์ที่เกี่ยวข้อง
- Dengue virus เดงกีไวรัส ไวรัสสาเหตุของโรคไข้เลือดออก
- Aedes aegypti ชื่อวิทยาศาสตร์ของ ยุงลายบ้าน 
- Aedes albopictus ชื่อวิทยาศาสตร์ของ ยุงลายสวน 
- Dengue fever ไข้เดงกี
- Dengue hemorrhagic fever ไข้เลือดออกเดงกี
- Dengue shock syndrome ไข้เลือดออกเดงกีที่มีการช็อค
 
หมายเหตุ: ไข้เลือดออก เกิดจากการติดเชื้อไวรัสได้หลายชนิด ดังนั้นการระบุว่าเป็นไข้เลือดออกที่เกิดจากไวรัสเดงกี ต้องมีคำว่า Dengue ประกอบเสมอ

เรียบเรียงบทความโดย : ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร.ชัยสิทธิ์ นิยะสม
คณะวิทยาศาสตร์และนวัตกรรมดิจิทัล มหาวิทยาลัยทักษิณ